Het hof van assisen bestaat uit het hof en een jury. Het hof en de jury vormen samen het college.

Het hof van assisen buigt zich over misdrijven die niet kunnen worden gecorrectionaliseerd of niet zijn gecorrectionaliseerd, alsook pers- en politieke misdrijven.  Volgens de Grondwet moet de berechting van de zwaarste strafbare feiten worden toevertrouwd aan personen uit de burgerbevolking.

 I. De zetel

1.     Het hof

Het hof bestaat uit drie beroepsrechters, namelijk een voorzitter (raadsheer in het hof van beroep) en twee bijzitters (rechters van de rechtbank van eerste aanleg).

2.     De jury

De jury bestaat uit twaalf juryleden (gezworenen). Het hof van assisen kan ook plaatsvervangende juryleden bij loting aanwijzen om de procedure bij te wonen.

Niet meer dan twee derden van de juryleden mag van hetzelfde geslacht zijn, d.w.z. niet meer dan acht mannen of acht vrouwen.

De juryleden en de plaatsvervangers moeten de eed die voorzien is in artikel 290 van het Wetboek van Strafvordering afleggen. Door deze eed af te leggen, worden zij rechters voor de gehele duur van de zitting van het hof van assisen.

Deze eed houdt de volgende plichten in:

o   onpartijdig oordelen;

o   nauwlettend oordelen;

o   diens persoonlijke mening over de zaak niet buiten de groep noch in het openbaar noch privé te uiten;

o   de beslissing uitsluitend te steunen op het bewijs en de middelen van verdediging die in openbare zitting werden voorgesteld, rekening houdend met de belangen van de beschuldigde, de burgerlijke partijen en de samenleving.

 

3.     De griffie

Het hof van assisen wordt bijgestaan door één of meer griffiers van de griffie van de rechtbank van eerste aanleg.

 II. De partijen in de procedure

1.     Het Openbaar Ministerie

Het openbaar ministerie wordt vertegenwoordigd door een magistraat van het parket-generaal of van het federaal parket, naargelang de aard van de zaak.

Voor het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 wordt het parket vertegenwoordigd door magistraten van het federaal parket. Er zullen er drie aanwezig zijn, maar het precieze aantal magistraten kan wijzigen. Zij zijn onderling verwisselbaar omdat zij "één en ondeelbaar" zijn. Het openbaar ministerie vertegenwoordigt de samenleving en ondersteunt de beschuldigingen. De procureur leest de akte van beschuldiging voor en vordert de toepassing van de strafwet.

2.     De beschuldigde

Voor het hof van assisen moet de beschuldigde worden bijgestaan door een advocaat.

De beschuldigde wordt vermoed onschuldig te zijn totdat zijn schuld wettelijk wordt vastgesteld. Het vermoeden van onschuld van een beschuldigde is neergelegd in artikel 6, lid 2, van Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden.

3.     De burgerlijke partij

Een slachtoffer van de ten laste gelegde feiten kan zich tot aan het sluiten van de debatten burgerlijke partij stellen bij het hof van assisen.

 

III. Het proces

Het hof van assisen houdt zitting in drie zittingen, namelijk in :

o   de preliminaire zitting

o   de zitting die wordt gewijd aan de samenstelling van de jury

o   de zitting ten gronde

 

Op de preliminaire zitting zetelt de voorzitter van het hof van assisen alleen. De beschuldigde en de burgerlijke partijen worden door de procureur des Konings of de federale procureur gedagvaard om te verschijnen.

De preliminaire zitting, die voorafgaat aan de behandeling van de zaak ten gronde, heeft tot doel de lijst vast te stellen van de getuigen die tijdens de behandeling van de zaak ten gronde zullen getuigen, alsook de volgorde waarin zij zullen verschijnen. Het is ook op de preliminaire zitting dat de partijen gronden kunnen aanvoeren voor de nietigheid, de niet-ontvankelijkheid of het verval van de strafvordering ingesteld door het openbaar ministerie. Voor het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 is de preliminaire zitting vastgesteld op maandag 12 september 2022 om 9 uur.

Op de zitting over de samenstelling van de jury zit de voorzitter van het hof van assisen samen met de twee assessoren.

Om op de lijst van juryleden te komen, moet men ingeschreven zijn in de kiezerslijst, de burgerlijke en politieke rechten genieten, minstens 28 jaar oud zijn en jonger dan 65 jaar, kunnen lezen en schrijven, geen strafrechtelijke veroordeling hebben opgelopen van meer dan vier maanden gevangenisstraf of elektronisch toezicht, of een werkstraf van meer dan 60 uur, of een autonome probatiestraf van meer dan één jaar.

De voorzitter van het hof van assisen beslist eerst over de verzoeken tot vrijstelling die door de kandidaat-juryleden kunnen worden ingediend. De namen van de aanwezige en niet-vrijgestelde juryleden worden vervolgens in een stembus gedaan en de voorzitter van het hof van assisen trekt één voor één de loten van de juryleden.

De beschuldigde en de procureur hebben het recht om een gelijk aantal juryleden te wraken. De burgerlijke partijen hebben geen recht op wraking. De redenen voor de wraking mogen niet worden bekendgemaakt.

De jury moet ten minste twee dagen voor de zitting ten gronde zijn samengesteld.

Voor het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 is de zitting over de samenstelling van de jury vastgesteld op maandag 10 oktober 2022 om 9 uur.

 

De zitting ten gronde

Voor het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 begint de zitting ten gronde op donderdag 13 oktober 2022 om 9 uur. Zij zal doorlopen tot de sluiting van de debatten, wat enkele maanden later zal zijn. Dit is afhankelijk van de noden van de zaak.

De openbare terechtzitting begint met de (gedeeltelijke of volledige) voorlezing van de akte van beschuldiging door het openbaar ministerie en de eventuele akte van verdediging door de beschuldigde of zijn advocaat.

De voorzitter gaat vervolgens over tot het verhoor van de beschuldigde(n).

Aangezien de procedure voor het hof van assisen een mondelinge procedure is, vormt het verhoor van de getuigen (de onderzoeksrechter, politieambtenaren, getuigen over de feiten of de schuld, moraliteitsgetuigen) en deskundigen, volgens de in het preliminair arrest opgestelde lijst, vervolgens het wezenlijke deel van de openbare terechtzitting.

Na het verhoor van de getuigen en deskundigen wordt de zitting gewijd aan de slotpleidooien (“rekwisitoor”) van de procureur-generaal (in dit geval van het federaal parket) en de pleidooien van de burgerlijke partijen en de beschuldigde. Het laatste woord is altijd aan de beschuldigde.

 Aan het einde van de debatten leest de voorzitter van het hof van assisen de vragen voor die de jury zal moeten beantwoorden om tot een beslissing over de schuldvraag te komen.

Er zijn twee soorten vragen:

o   de vraag over het hoofdfeit, gesteld in de volgende bewoordingen: Is de beschuldigde schuldig aan die bepaalde doodslag, die bepaalde diefstal of die bepaalde andere misdaad?

o   de vraag over verzwarende omstandigheden, die in de volgende bewoordingen wordt gesteld: Heeft de beschuldigde het misdrijf gepleegd in die of die verzwarende omstandigheid?

De voorzitter van het hof van assisen verklaart de procedure gesloten en het hof en de jury gaan over tot beraadslaging.

 

De beraadslagingen

Over de schuldvraag

Het hof en de jury vormen het college. Zij beraadslagen samen over de beslissing over de schuldvraag. De voorzitter leest de volgende instructie voor aan de juryleden: “De wet voorziet dat een veroordeling enkel kan worden uitgesproken indien uit de toegelaten en aan de tegenspraak van de partijen onderworpen bewijselementen voortvloeit dat de beschuldigde boven elke redelijke twijfel schuldig is aan de ten laste gelegde feiten.”

Voor de beraadslagingen beschikt het college steeds over het dossier, de door partijen ingediende stukken, de processtukken, de overtuigingsstukken en de nota’s.

Alleen de twaalf voltallige juryleden zullen de (hoofd- en neven)vragen over de schuld van de beschuldigde beantwoorden, door middel van een individuele stemming, vraag per vraag en d.m.v. een geheime stemming. De stemming is geheim, tenzij het antwoord op een hoofdvraag over de schuld zevenmaal ja en vijfmaal nee is: het hof (de drie magistraten) beraadslaagt en beantwoordt op haar beurt de vraag. Dit is de enige situatie waarin het hof deelneemt aan de stemming over de schuldvraag.

De beslissing van de jury wordt bij meerderheid van stemmen genomen.

Het college schrijft de motivering van de beslissing van de jury in een arrest.

De leden van het college mogen de beraadslagingskamer niet verlaten voordat zij hun verklaring hebben afgelegd.

Tijdens de beraadslaging mogen plaatsvervangende juryleden niet met derden communiceren. Een zaal wordt voor hen vrijgehouden.

De beslissing (het arrest) wordt uitgesproken in openbare terechtzitting.

Desgevallend, over de strafmaat

In geval van een veroordeling beslissen de jury en het hof samen over de op te leggen straf, na het rekwisitoor van het openbaar ministerie en de verdediging te hebben gehoord. De beslissingen worden genomen bij volstrekte meerderheid van stemmen.

Het arrest over de strafmaat wordt vervolgens in openbare terechtzitting uitgesproken.

De veroordeelde heeft dan 15 dagen de tijd om een voorziening in cassatie in te stellen: in België is er geen beroep mogelijk tegen een arrest van het hof van assisen.

Burgerlijke vorderingen

Burgerlijke partijen kunnen van de veroordeelde schadevergoeding eisen voor de schade die is veroorzaakt door een strafbaar feit waarvoor de beschuldigde schuldig is bevonden. Voor het onderzoek en de beoordeling van burgerlijke vorderingen zetelt het hof van assisen zonder de aanwezigheid van een jury.

De pers (geschreven pers, of televisie en radio) heeft tot taak over het verloop van een proces te berichten en het te analyseren. Zij speelt bijgevolg in elke democratie een essentiële rol.

Vele Belgische en buitenlandse journalisten zullen de debatten, die openbaar zijn, bijwonen.

De advocaten van de partijen in het proces (de verdediging en de burgerlijke partijen) mogen de pers te woord staan, met inachtneming van bepaalde deontologische regels die eigen zijn aan hun beroep.

De partijen die in persoon aanwezig zijn kunnen, indien zij dit wensen, ook ingaan op eventuele vragen van de pers.

In het kader van dit proces en gelet op het grote aantal burgerlijke partijen, zal aan elk van hen een sleutelkoord worden gegeven, waarvan de kleur aan de pers zal aangeven of zij al dan niet bereid zijn om te worden geïnterviewd.

Ter herinnering: de juryleden mogen geen contact hebben met de pers, noch met de partijen of hun advocaten.

Eventuele moeilijkheden met betrekking tot relaties met de pers tijdens de openbare terechtzitting vallen onder de verantwoordelijkheid van de voorzitter van het hof van assisen, die moet instaan voor de "politie van de zitting".

Behoudens toestemming van de voorzitter van het hof van assisen worden de zittingen niet gefilmd of opgenomen door de pers.

U kunt vrij een advocaat kiezen. Deze advocaat moet wel Frans spreken en de regels voor de procesvoering van het hof van assisen in België kennen.

Als u er geen kent, kunt u advocaten vinden via de websites www.avocats.be (Frans- of Duitstalige advocaten) en www.advocaat.be (Nederlandstalige advocaten).

U moet nagaan of uw verzekering u niet de mogelijkheid biedt om beroep te doen op een advocaat naar keuze, waarbij de kosten geheel of gedeeltelijk door uw verzekeraar worden gedekt.

Indien u voldoet aan de in de Belgische wetgeving gestelde voorwaarden om in aanmerking te komen voor gehele of gedeeltelijke kosteloze juridische bijstand, kunt u een verzoek om juridische bijstand indienen bij het bureau voor juridische bijstand in Brussel of in uw woonplaats in België en praktische informatie krijgen op info@bajbxl.be of bjb@baliebrussel.be

Het proces wordt alleen in het Frans gevoerd. Indien u een beschuldigde of een burgerlijke partij bent, kunt u aanspraak maken op een tolk.

U mag vergezeld worden, behalve door een minderjarig kind.

Er is betaalde parkeergelegenheid op de locatie, op 30 minuten stappen van de rechtszalen.

De locatie is toegankelijk voor personen met een beperkte mobiliteit.

Eten en drinken mogen niet meegebracht worden op de site, maar er is een cafetaria beschikbaar.

Het is verboden de zittingen te verstoren door te telefoneren en het is verboden om de locaties en de aanwezige personen te filmen.